Μάθημα γλώσσας στην εποχή...της εικόνας

Μάθημα Νεοελληνικής Γλώσσας. Β΄ τάξη Επαγγελματικού Λυκείου. Μοιράζω στους μαθητές μου ένα άρθρο του ημερήσιου τύπου. Είναι απλό και αναφέρεται σε θέμα που αφορά τους ίδιους τους νέους. Το διαβάζω εγώ δυνατά στην τάξη για να δώσω όσο το δυνατό περισσότερη έμφαση στο νόημά του. Σταματάω σχεδόν σε κάθε παράγραφο για να εξηγήσω λέξεις και να αναδείξω τη συλλογιστική πορεία του συγγραφέα. Σχεδόν μασημένη τροφή, δηλαδή… Ύστερα, θέτω ερωτήσεις κατανόησης…

Πέρα από δυο-τρεις που με μεγάλη διστακτικότητα και έλλειψη σιγουριάς προσπαθούν να ψελλίσουν κάτι, οι υπόλοιποι αντιδρούν σαν να έχουν μόλις ακούσει…κινέζικα. Τους παραπέμπω ξανά στο απόσπασμα για να μεταφέρουν, έστω αυτούσια, τα λόγια του αρθρογράφου. Μάταιος κόπος.

Το μάτι τους διατρέχει το κείμενο, χωρίς να μπορεί να εστιάσει πουθενά. Είναι φανερό ότι η ματιά τους είναι εντελώς αγύμναστη. Έχει εθιστεί στην εικόνα του ηλεκτρονικού υπολογιστή, αδυνατώντας να επεξεργαστεί ένα έντυπο κείμενο. Βιάζεται και αγχώνεται. Αρνείται να αφιερώσει χρόνο σε μια προσεκτική, αργή ανάγνωση. Πολύ επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία για ένα μάτι που αναγνωρίζει μόνο στιγμιαία ερεθίσματα, τα οποία προβάλλονται έτοιμα σε οθόνες και κατακλύζουν ακαριαία τις αισθήσεις.

Μαθητές, απορροφημένοι στη «μοναξιά» του προσωπικού τους i-pad, i-phone και mp3, έχοντας κάνει το χέρι τους εξάρτημα των πλήκτρων και το αυτί τους προέκταση των καλωδίων των ηλεκτρονικών συσκευών, απορρίπτουν κάθε άλλη μορφή επικοινωνίας. Ακόμα και την ώρα του διαλείμματος…

Αγνοούν τη δυναμική του ζωντανού διαλόγου, του ανοιχτού κοινωνικού προβληματισμού και της επωφελούς κριτικής σκέψης. Έχουν αντικαταστήσει την παθητική αποδοχή μηνυμάτων στη θέση του μαχητικού επιχειρήματος.

Η γλώσσα, έτσι, χάνει τη δύναμή της. Ο λόγος τους παύει να είναι δομημένος και η σκέψη τους καταλήγει να είναι φτωχή, απροετοίμαστη να καθορίσει ένα οποιοδήποτε κοινωνικό γίγνεσθαι και επιρρεπής να χειραγωγηθεί από οποιονδήποτε επιδέξιο σφετεριστή της…

Το μάθημα της γλώσσας έχει πέσει στο κενό της εικόνας.

Read more: http://www.neolaia.gr/2012/10/30/mathima-glwssas-stin-epoxi-tis-eikonas/#ixzz2AoBFjyGX

Ο εξαιρετικός κ. Λαζάρ … ανάμεσα στους τοίχους της ελληνικής πραγματικότητας

Μέρες τώρα σκεφτόμουν να γράψω δυο λόγια για το πόσο απαιτητικό είναι να διαχειρίζεται ένας εκπαιδευτικός ζητήματα ψυχολογίας μέσα ένα μαθητικό περιβάλλον.

Και αυτό γιατί, μπαίνοντας ακόμα και τώρα η ίδια στη σχολική τάξη, αισθάνομαι συχνά σαν κυματοθραύστης. Σαν τα ξεσπάσματα της συμπεριφοράς των μαθητών να ορμούν κατά πάνω μου, επιβάλλοντας μου να διατηρήσω στο ακέραιο μια ψυχραιμία δύσκολη για να τα αντιμετωπίσω.

Τέτοια θέματα προσπαθούσα να λύσω και πάντα μου έρχονταν στο νου σκηνές από τη γαλλική ταινία «Ανάμεσα στους τοίχους», που είχε συμβεί να δω στο σινεμά πριν πέντε χρόνια. Η υποβαθμισμένη συνοικία του Παρισιού με τους μετανάστες μαθητές να εκφράζουν ανυπακοή και επιθετικότητα απέναντι στους αμήχανους γάλλους καθηγητές τους μεταφερόταν αναπόφευκτα, στην ελληνική εκδοχή της, στο Επαγγελματικό Λύκειο της Αθήνας, όπου τυχαίνει να υπηρετώ.

Καθηγητές να εισπράττουν μέσα στην τάξη όλη την οργή και την αγανάκτηση παιδιών, τα οποία η σημερινή κοινωνία, όσο ποτέ άλλοτε πιο βίαια, έχει ήδη αποβάλει.

Μαθητές να βλέπουν στο πρόσωπο των δασκάλων τους κατάματα το «σύστημα» – γέννημα της σύγχρονης οικονομικής και ηθικής κρίσης και να το «φτύνουν».

Θέλει τεράστια ψυχική δύναμη να κατευνάσεις τον θυμό των παιδιών, να νιώσεις τα προσωπικά τους αδιέξοδα και να καταλάβεις τον πόνο που φέρουν από πληγές που έχουν ανοίξει διαλυμένες οικογενειακές σχέσεις, αρρώστιες, φτώχεια ή απλά, αισθήματα αποτυχίας και μειονεξίας από κάθε λογής παράγοντες.

Και όλα αυτά μέσα σε ένα 45λεπτο, με την παράδοση του μαθήματος να περιμένει και με εσένα να παλεύεις να μην παραιτηθείς από την προσπάθεια και πεις: «Δεν μπορώ άλλο!».

Χθες, μια νέα, γαλλική πάλι, ταινία βγήκε στους κινηματογράφους γυρισμένη και αυτή μέσα στην αίθουσα ενός δημοτικού σχολείου. Ο «εξαιρετικός κ. Λαζάρ», πολιτικός πρόσφυγας από την Αλγερία, κουβαλώντας την προσωπική του οικογενειακή τραγωδία, φτάνει στον Καναδά να «αναλάβει» για πρώτη φορά το ρόλο του δασκάλου. Εκεί, προσπαθεί, με όποιον τρόπο διαθέτει, να απαλύνει την ταραχή και τους εφιάλτες των μικρών μαθητών που είδαν την δασκάλα τους να αυτοκτονεί μέσα στον χώρο της τάξης.. Καχυποψία από τους γονείς των παιδιών, αμφισβήτηση από την διοίκηση του σχολείου, από τη μία, λατρεία στο πρόσωπό του από το γλυκό κοριτσάκι, από την άλλη, αφήνουν τον κ. Λαζάρ μετέωρο απέναντι στις περιστάσεις…

Η ταινία, βαθιά ανθρώπινη και συγκινητική, έγινε αφορμή να προσθέσει και αυτή ένα στίγμα προβληματισμού γύρω από την στήριξη και τον εφοδιασμό που χρειάζεται και ο ίδιος ο δάσκαλος στο έργο του να «διαπλάσσει» ανθρώπινες ψυχές…

Προσαρμόζοντας αυτούς τους προβληματισμούς στην τρέχουσα ελληνική πραγματικότητα, όπου όλα δείχνουν πλέον να κινούνται σε τεντωμένα σχοινιά, ας αναρωτηθούμε πώς τα καταφέρνουν εκεί, μέσα στις σχολικές τάξεις, και αυτοί οι κακόμοιροι δάσκαλοι των παιδιών μας, που μας μάθανε να τους αποκαλούμε «τεμπέληδες»…

Read more: http://www.neolaia.gr/2012/10/22/lazar-elliniki-pragmatikotita/#ixzz2A4EALddh

Της ζωής η σοφία...

Neolaia.gr, Marita@Lab.
http://www.neolaia.gr/2012/10/16/tis-zwhs-i-sofia/

Πρέπει να κάνει ο καθένας μέτρο της ζωής του τη μέγιστη δυνατότητα που φέρει εντός του. Διότι η ζωή μας είναι τόσο μεγάλη, και χωρά μέσα της τόσο μέλλον, όσο εμείς μπορούμε να κουβαλήσουμε.» Αυτό είχα κρατήσει κάποτε απ’ τη «σοφία» του Ρίλκε και έκτοτε αυτό μνημονεύω κάθε χρόνο στους μαθητές μου.

Θέλω να νιώσουν ότι απαιτείται δέσιμο και δόσιμο ψυχής συνάμα, για να μπορέσει να γίνει ποιητής λόγων και έργων μεγάλων ο άνθρωπος. Τη ζωή δεν την αφήνεις να σε προσπεράσει. Δεν αξίζει να είσαι περαστικός ταξιδευτής σε αυτήν. Ανώφελη η περιπλάνηση χωρίς έρεισμα… Μόνο οι προσκυνητές της κάθε μικρής σπιθαμής γης, οι μύστες του κάθε σύντομου λεπτού έχουν μερίδιο στην απόλαυση των πραγμάτων.

Πόσο σπουδαίο είναι στ’ αλήθεια να εμφυσήσεις σ’ ένα παιδί το καθήκον να «εγχαράξει» την προσωρινή, την εύθραυστη τούτη γη τόσο βαθιά, με τόσο πόνο και τόσο πάθος μέσα του, ώστε να ανασταίνει ξανά και ξανά την ουσία της.

Πόσο σπουδαίο είναι να το βγάλεις από το αδιέξοδο του τυχαίου και του ανέξοδου και να του αποκαλύψεις την επιλογή του δύσκολου, αλλά του ωραίου; Να του πεις ότι τα συμβατικά και τα τετριμμένα είναι για τους δειλούς και ότι η ζωή χωρίς ρήξεις και ανατροπές θα μένει για πάντα λειψή. Η εύκολη σιγουριά θα σημαίνει για πάντα το τέλμα.

Θέλει μεγάλη τέχνη, περίσσια υπομονή να αποδράσει κανείς από τα μάταια τούτου του κόσμου, να βρει τον αληθινό λόγο της ύπαρξης του, της προσωπικής δικαίωσης. Χρειάζονται πολλά αποθέματα φαντασίας, πληθώρα εμπειριών, τόλμης και αφοσίωσης για να υπερβούμε τα φθαρτά, για να νικήσουμε τα πεπρωμένα μας…

Σ’ αυτό το ταξίδι, δεν χωράει ο φόβος. Η σκέπη της υποτιθέμενης ευτυχίας μας μπορεί ανά πάσα στιγμή να σαρωθεί, τα στεγανά της τελικά σαθρής λογικής μας μπορεί ανά ένα λεπτό να βουλιάξουν.

Όμως, όποιο και να είναι το κόστος της όσμωσης με τους γύρω μας, πάντα θα μένει ο πλούτος των συναισθημάτων σ’ αυτόν που κοινώνησε στην περιπέτεια της ζωής.

Όσο βαρύ και να είναι το φορτίο της γνώσης, πάντα πολύτιμο θα είναι για τον κουβαλητή της, πάντα τροφή για όνειρα και ελεύθερο στοχασμό θα του επιφυλάσσει.

Αόρατες πόλεις

Neolaia.gr, Marita@Lab.
http://www.neolaia.gr/2012/10/07/aorates-poleis/

Ξεφύλλιζα ξανά τις Αόρατες Πόλεις του Ίταλο Καλβίνο, βιβλίο που θεωρείται από πολλούς ως το αριστούργημα του συγγραφέα. Ήθελα να αναστοχαστώ πάνω στην επίδραση που έχει ο παλμός μιας πόλης στον ψυχισμό, τις επιλογές και τις συνήθειες των κατοίκων της. Ήθελα, κάποια στιγμή, να σκεφτώ και πάνω στα χαρακτηριστικά της δικής μου αόρατης πόλης, της Αθήνας.

Οι πόλεις για τον Καλβίνο είναι «ένα σύνολο πραγμάτων: απομνημονεύσεων, επιθυμιών, σημείων μιας γλώσσας. Είναι τόποι ανταλλαγών, όχι μονάχα εμπορευμάτων, αλλά και λέξεων, πόθων και αναμνήσεων».

Ο συγγραφέας δεν μιλάει για αναγνωρίσιμες πόλεις. Ό,τι λέει είναι για πόλεις επινοημένες, η καθεμία με ένα δικό της γυναικείο όνομα. Δίνει εικόνες ευτυχισμένων πόλεων που συνεχώς αλλάζουν σχήμα και χάνονται, κρυμμένες μέσα σε δυστυχισμένες πόλεις.

Η δική μου αόρατη πόλη, η Αθήνα, κουβαλά πάνω της την αρχαία αίγλη μαζί με τα μίζερα σκουπίδια του σήμερα, τα βουβά και θλιμμένα μνημεία του παρελθόντος της μαζί με τις πλαστικές επιγραφές των εμπόρων της, τις βουερές λεωφόρους της λάμψης της μαζί με τα σιωπηλά στενά της παρακμής της, τις ζωντανές πλατείες μαζί με τις γειτονιές της εγκατάλειψης, τις γωνιές μιας δραστήριας πολιτιστικής κίνησης μαζί με τις σκιές μιας υποβαθμισμένης πρόσληψης της κουλτούρας, την ποίηση, το θέατρο, το τραγούδι μαζί με τις κραυγές της αγένειας… Η δική μου αόρατη πόλη, η Αθήνα, προσπαθεί να ενώσει το ανοιχτό πνεύμα με τις φοβίες της, το παρελθόν της με τις ενοχές της, το μέλλον της με τις αμηχανίες της, το χαμόγελο με την οργή, την αισιοδοξία με το παράπονο, το βλέμμα της κατανόησης με το αίσθημα της πικρίας…

Η ζωή στις πόλεις γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη. Οι οικονομίες συνθλίβουν, οι κοινωνικές δομές ρέπουν προς την αδικία, οι πολυπολιτισμικοί συσχετισμοί προς την έχθρα.

Το ζητούμενο είναι να βγάλουμε τα δικά μας συμπεράσματα από την προτροπή που ο ίδιος ο Καλβίνο παραθέτει στον επίλογο των Αόρατων Πόλεων: «Αν υπάρχει μια κόλαση, είναι αυτή που υπάρχει ήδη εδώ, η κόλαση που κατοικούμε καθημερινά, που διαμορφώνουμε με τη συμβίωσή μας. Δύο τρόποι υπάρχουν να μην την υποφέρουμε. Ο πρώτος είναι για πολλούς εύκολος: να αποδεχθούν την κόλαση και να γίνουν τμήμα της, μέχρι να καταλήξουν να μην τη βλέπουν πια. Ο δεύτερος απαιτεί διάθεση να μάθουμε να αναγνωρίζουμε ποιος και τι, μέσα στην κόλαση, δεν είναι κόλαση, και να του δώσουμε διάρκεια, να του δώσουμε χώρο».

Read more: http://www.neolaia.gr/2012/10/07/aorates-poleis/

Ανασκευάζοντας τον ρόλο της ιστορίας

Neolaia.gr, Marita@Lab.

«Μου φαίνεται συχνά παράξενο που είναι τόσο βαρετή,
όταν ένα μεγάλο μέρος της πρέπει να είναι φαντασία…»

Δεν μπορεί… Κάποια παρεξήγηση πρέπει να γίνεται στις σχολικές τάξεις με την ιστορία. Σε κάποια εσφαλμένη προσέγγιση πρέπει να στηρίζεται η διδασκαλία της. Γιατί αλλιώς, πώς είναι δυνατό να αποδίδεται εδώ και χρόνια ένας τόσο πληκτικός ρόλος για ένα τόσο ευφάνταστο μάθημα;

Πρώτα απ’ όλα, η μελέτη της ιστορίας δεν είναι μια ύστερη ανθρώπινη κατασκευή. Αποτελεί ένστικτο, και μάλιστα πρωτόγονο, συνυφασμένο εξ’ αρχής με την περιέργεια του ανθρώπου. Είναι γέννημα της έμφυτης δίψας των ατόμων για γνώση.

Μεταγενέστερα και ύστερα από μακρά πορεία κατανόησης των δυναμικών της, η γνώση της ιστορίας συνδέθηκε με την προσπάθεια των κοινωνιών να ελέγξουν τον βίο τους, να διαχειριστούν τη ζωή τους, όχι πλέον ως μοίρα, αλλά ως πεδίο δράσης και αλλαγής.

Γι’ αυτούς τους λόγους, «το θέαμα μιας τέτοιας ανθρώπινης δραστηριότητας είναι περισσότερο απ’ ο,τιδήποτε άλλο ικανό να μαγνητίζει τη φαντασία, κυρίως όταν, λόγω της απομάκρυνσής του στο χώρο και το χρόνο, ασκεί την ιδιαίτερη μαγεία του αγνώστου». Αυτά παρατηρεί ο ιστορικός Marc Bloch και… αυτά ακριβώς είναι που τελικά κάπου χάνονται, όταν επιχειρούμε να διδάξουμε την ιστορία στο σχολικό περιβάλλον.

Πέρα από την κλασική διαπίστωση ότι η μαγεία της ιστορίας «εξανεμίζεται» όταν αραδιάζονται ημερομηνίες, τόποι και ονόματα, ζητούμενο είναι να διαθέτουμε ένα πειστικό επιχείρημα για τον μαθητή που αναρωτιέται: «τι μ’ ενδιαφέρει επιτέλους το παρελθόν;».

Ξεκινώντας λοιπόν από την παραδοχή ότι ο ιστορικός χρόνος είναι μια συμπαγής και ζώσα πραγματικότητα με μια αμετάκλητη ορμή προς τα εμπρός, διαπιστώνουμε ότι παρελθόν, παρόν και μέλλον συνιστούν μια συνέχεια, μέσα στην οποία, σε καμιά περίπτωση, η μια χρονική βαθμίδα δεν μπορεί να απομονωθεί από την άλλη.

Πέρα όμως από το ζήτημα του ιστορικού χρόνου, ο εκπαιδευτικός που αξιώνει να κερδίσει το ενδιαφέρον των μαθητών του για την ιστορία, οφείλει να «διηγείται» τα γεγονότα, επιχειρώντας όσο το δυνατό βαθύτερη διείσδυση στα αίτιά τους.

Άλλωστε, μια επιστήμη καθίσταται αυθεντική μόνο όταν πετυχαίνει να εδραιώσει ερμηνευτικές σχέσεις μεταξύ των φαινομένων, όταν προσφέρει όχι απλώς μια ασύνδετη και σχεδόν απεριόριστη απαρίθμηση, αλλά μια ορθολογική ταξινόμηση και μια αυξανόμενη αντιληπτικότητα.

Επομένως, ας εξηγήσουμε στα παιδιά ότι αυτό που αξίζει να αναλυθεί στους τόσους πολέμους, στις τόσες εξεγέρσεις, στις τόσες πτώσεις των μεγάλων αυτοκρατοριών και στις τόσες φάσεις παρακμής των μεγάλων πολιτισμών είναι ένα επίμονο «γιατί συνέβησαν όλα αυτά»… Ας δείξουμε ότι η ιστορία προχωράει μέσα από έναν αδιάκοπο συσχετισμό δυνάμεων των στρωμάτων της κοινωνίας, από μια πάλη για επικράτηση, δικαίωση και απελευθέρωση των αδύνατων από τους δυνατούς… Ας πείσουμε ότι η ιστορία δεν είναι ξένη, είναι δική μας και βγαίνει από το αίμα των λαών…

Η ιστορία δεν αποστηθίζεται για να ασκήσω την μνήμη. Ερευνάται με πάθος για να καλλιεργήσω συνείδηση πολίτη, να αναλάβω ευθύνη πολίτη, να γίνω πρωταγωνιστής στην ιστορία του μέλλοντος μας.

Ίσως, και αυτό να είναι ένα στοίχημα…

Read more: http://www.neolaia.gr/2012/10/03/%ce%b1%ce%bd%ce%b1%cf%83%ce%ba%ce%b5%cf%85%ce%ac%ce%b6%ce%bf%ce%bd%cf%84%ce%b1%cf%82-%cf%84%ce%bf%ce%bd-%cf%81%cf%8c%ce%bb%ce%bf-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%b9%cf%83%cf%84%ce%bf%cf%81%ce%af%ce%b1%cf%82/#ixzz29XDXDa1J