“Κάθε λουλούδι έχει τη θέση του στον ήλιο,
κάθε άνθρωπος έχει ένα όνειρο. Κάθε άνθρωπος
έχει έναν ουρανό πάνου από την πληγή του,
κι ένα μικρό παράνομο σημείωμα της άνοιξης μέσα στην τσέπη του.”
Γιάννης Ρίτσος
Πρέπει να οπλίσουμε με αισιοδοξία και κουράγιο τους μαθητές μας. Να τους εμπνεύσουμε...
Αυτός πρέπει εφεξής να γίνει ο ρόλος μας μέσα στην τάξη. Ο ρόλος του εμψυχωτή.
Φτάνουν πια οι στείρες γνώσεις που πέφτουν στο κενό, τα γράμματα και οι αριθμοί που μένουν χωρίς χειροπιαστό αντίκρισμα.
Έρχονται μέρες σκοτεινές, μέρες που κάποιοι θα βαλθούν να συνθλίψουν τα όνειρα των παιδιών μας. Όμως, όπως λέει και ο ποιητής, για όλους μας υπάρχει ένας ουρανός πάνω από την πληγή μας.
Τα παιδιά θέλουν δύναμη ψυχής για να μείνουν ακέραια. Χρειάζονται αποθέματα αληθινής γνώσης και ζωντανών εμπειριών για να παλέψουν τα πεπρωμένα τους. Είναι καιρός πια να αρχίσουν να βλέπουν τις θεωρίες των βιβλίων τους να γίνονται πράξεις στην καθημερινότητά τους.
Και εγώ, ο δάσκαλός τους, που στέκομαι εκεί, διπλά τους κάθε μέρα, μπορώ και αφουγκράζομαι αυτή την αγωνία τους, τη σύγχυση και την απόγνωσή τους από μια κοινωνία αντιφατική, χαοτική και οπωσδήποτε σκληρή απέναντί τους. Μπορώ και νιώθω την ανάγκη τους για μια βαθύτερη και ουσιαστικότερη επικοινωνία μαζί μου. Το ανήσυχο βλέμμα τους με εκλιπαρεί να ακούσω τη φωνή τους, να σταματήσω για λίγο τον άκαρπο μονόλογο και ν' ανοίξω δύσκολο, αλλά ωφέλιμο διάλογο μαζί τους.
Μέσα σε μια κοινωνία όπου όλα μοιάζουν ταπεινά και ασήμαντα, μέσα σε μια πραγματικότητα που θεοποίησε την ύλη, το χρήμα και τη δόξα, αλλά τα κράτησε απαγορευμένα από τους πολλούς, υψηλό προνόμιο για τους λίγους, το κόστος της ματαίωσης για τα παιδιά είναι μεγάλο.
Μεγάλη είναι και η ευθύνη μου να τους μιλήσω για τα ωραία και τα μεγάλα... Να τους ψιθυρίσω με σιγουριά πως αδιέξοδα στη ζωή δεν υπάρχουν. Πως, αντίθετα, υπάρχει ελπίδα και θάρρος να διεκδικήσουν ένα καλύτερο αύριο, μια αξιοπρεπέστερη ζωή, μια δημιουργικότερη πορεία από αυτή που κάποιοι θέλουν να τους πείσουν ότι τους αναλογεί.
Βαρύ είναι το φορτίο μου να τους δείξω ότι τα χρόνια στο σχολείο δεν είναι “αγγαρεία” και χρόνος χαμένος, αλλά ευκαιρία να ανακαλύψουν πράγματα, αφορμή να καλλιεργήσουν ενδιαφέροντα. Να τους αποδείξω ότι κάθε μάθημα, βαρετό στα μάτια τους ή και αδιάφορο, μπορεί να γίνει μάθημα ζωής, αρκεί να πιστέψουν στην αξία του και να το αγαπήσουν… Να τους πω, τέλος, ότι οι στόχοι τους πρέπει να είναι υψηλοί και να μην αρκούνται στη μετριότητα…
Δεν αξίζει να ’ναι περαστικός ταξιδευτής ο νέος στη ζωή. Ανώφελη η περιπλάνηση δίχως έρεισμα… Δεν πρέπει το επιφανειακό, το φευγαλέο, το εφήμερο να υποκαθιστά την ανάγκη για δέσμευσή μας απέναντι στις απαιτήσεις της ζωής, να ξεγελά το χρέος μας για αφοσίωση σ' ένα όραμα.
Ωραία, λοιπόν, ακούγονται όλα αυτά. Να ένα στοίχημα που πρέπει εγώ, ο εκπαιδευτικός, να κερδίσω μέσα στη σύγχρονη τάξη. Το θέμα που προκύπτει όμως εδώ είναι για ποιον εκπαιδευτικό και για ποια τάξη μιλάμε.
Για έναν εκπαιδευτικό παροπλισμένο μέσα σ' ένα υπερφορτωμένο πρόγραμμα σπουδών, το οποίο στραγγαλίζει την αυτενέργεια, γύρω από ένα σχολικό εγχειρίδιο προχειρογραμμένο, δυσνόητο και αποσπασματικό, λες και γράφτηκε για να αποθαρρύνει τελικά τους μαθητές από τη μαγεία της γνώσης; (μήπως αυτό το “λες και” δεν είναι τυχαίο σχήμα λόγου;) Για έναν εκπαιδευτικό εξευτελισμένο οικονομικά, λοιδωρούμενο κοινωνικά και - συνεκδοχικά- αλλοτριωμένο ψυχικά; Μήπως μιλάμε συνεπώς για έναν εκπαιδευτικό που διψά και ο ίδιος για μια ηθική δικαίωση, για μια πνευματική επιτέλους ενθάρρυνση από τους υψηλά ιστάμενους διοικητικούς του φορείς; Μήπως αυτός που περιμένουμε να γιατρέψει τις ψυχές των παιδιών μας νοσεί και ο ίδιος και έχει πέσει ήδη σε μαρασμό;
Αλλά η υποκρισία της πολιτείας, να ζητά θαύματα από ανθρώπους που η ίδια κατάφερε όλα αυτά τα χρόνια να περιθωριοποιήσει, δεν σταματά εδώ. Συνεχίζεται με ακόμα πιο αλαζονικό προσωπείο μέσα στις τάξεις.
Μέσα στις τάξεις των υποβαθμισμένων περιοχών, όπου τα παιδιά ενός κατώτερου Θεού πασχίζουν ασθμαίνοντας να ακολουθήσουν τους ρυθμούς της “φιλοπρόοδου” κοινωνίας μας. Μέσα σε τάξεις όπου παιδιά βιώνουν ήδη σε οικογενειακό επίπεδο όχι μόνο την οικονομική εξαθλίωση, τον κοινωνικό αποκλεισμό αλλά πολλές φορές και τη βία, την κακοποίηση -σωματική και ψυχική- από γονείς απόκληρους του συστήματος. Αλλά και μέσα στις “άλλες” τάξεις, τις ανώτερες κοινωνικά, το στοίχημα δεν είναι και πάλι εύκολο. Ποιων παιδιών να ελκύσεις την προσοχή, το ενδιαφέρον, το ζήλο μέσα στην τάξη, όταν όλο το υπόλοιπο μέρος της ζωής τους, έξω από αυτή, ξοδεύεται σε άγχη, ανασφάλειες και αναξιοπιστίες μιας κοινωνίας που απαιτεί, χωρίς την υπόσχεση να ανταμείψει;
Αυτή είναι η πραγματικότητα στο ελληνικό σχολείο του σήμερα. Κάθε πλευρά έχει να πολεμήσει και μ' έναν δαίμονα και όλες μαζί οι πλευρές με την σκιά τους.
Κι όμως, το στοίχημα επιβάλλεται να κερδηθεί. Γιατί, όπως έγραψε και ο ατρόμητος Καζαντζάκης, “ακόμα κι αν πολεμάς για μια υπόθεση που την ξέρεις χαμένη, αυτός είναι ο μόνος αγώνας που στέκει στον περήφανον άντρα.”
Και όλοι εμείς, οι καθηγητές αυτών των σχολείων, μπορούμε να βρούμε την κλεμμένη μας περηφάνια. Μπορούμε και να αποδείξουμε ότι η υπόθεση δεν είναι χαμένη. Γιατί από την παιδεία των νέων είναι που κρίνεται το μέλλον μιας κοινωνίας. Και εμείς, αυτό το μέλλον είναι κρίμα και άδικο να το αφήσουμε υποθήκη στα χέρια όσων το καπηλεύονται.
Μαρίτα Λαμπίδη
